Komu przysługują paczki żywnościowe?

W Polsce paczki żywnościowe stanowią ważny element systemu wsparcia społecznego, umożliwiając osobom i rodzinom w najtrudniejszym położeniu dostęp do podstawowych artykułów spożywczych. Pomoc ta ma strategiczne znaczenie zarówno w walce z wykluczeniem społecznym, jak i w przeciwdziałaniu ubóstwu, niedożywieniu oraz marginalizacji. Szeroki zakres podmiotów – od Banków Żywności, przez Caritas, po lokalne ośrodki pomocy społecznej – zapewnia, że wsparcie trafia do najbardziej potrzebujących, przy zachowaniu transparentnych, jasno określonych zasad kwalifikacji.

Podstawowe uprawnienia do pomocy żywnościowej

Paczki żywnościowe przysługują osobom oraz rodzinom, które spełniają dwa kluczowe warunki: osiągają miesięczny dochód netto nie wyższy niż określone przepisami kryteria oraz stwierdzono u nich przynajmniej jedną z przesłanek wymienionych w art. 7 ustawy o pomocy społecznej.

Rozporządzeniem Ministra Rodziny i Polityki Społecznej, od 1 stycznia 2025 roku kryterium dochodowe, uprawniające do paczek żywnościowych w ramach Programu Fundusze Europejskie na Pomoc Żywnościową (FEPZ), wzrosło do 265% ustawowego minimum:

• 2 676,50 zł miesięcznie — osoba samotnie gospodarująca
• 2 180,95 zł miesięcznie — osoba w rodzinie

Tylko osoby o dochodzie nieprzekraczającym tych kwot mogą być zakwalifikowane do odbioru paczek przez MOPS, GOPS lub inną jednostkę gminną oraz organizacje wskazane w programie.

Przesłanki społeczne uprawniające do pomocy żywnościowej

Artykuł 7 ustawy o pomocy społecznej szczegółowo określa przyczyny, które w połączeniu ze spełnieniem kryterium dochodowego umożliwiają uzyskanie pomocy:

Pomocy społecznej udziela się osobom i rodzinom przede wszystkim z powodu: ubóstwa, sieroctwa, bezdomności, bezrobocia, niepełnosprawności, długotrwałej lub ciężkiej choroby, przemocy domowej, potrzeby ochrony ofiar handlu ludźmi, potrzeby ochrony macierzyństwa lub wielodzietności, bezradności w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego.

Lista uprawnień obejmuje ponadto trudności w integracji cudzoziemców ze statusem uchodźcy, adaptację po zwolnieniu z zakładu karnego, alkoholizm, narkomanię, nagłe zdarzenia losowe (np. pożary), sytuacje kryzysowe rodzin, zagrożenie bezdomnością czy dezorganizację życia społecznego.

Przykłady praktyczne:

• Pani Jadwiga samotnie wychowuje troje dzieci, a jej dochód nie przekracza wyznaczonego limitu. Z uwagi na wielodzietność oraz trudną sytuację ekonomiczną może otrzymywać wsparcie żywnościowe przez cały okres trwania programu.
• Pan Mariusz po utracie pracy zgłosił się do MOPS. Sytuacja bezrobocia oraz miesięczne dochody poniżej progu automatycznie kwalifikują go do cyklu dystrybucji paczek w lokalnym centrum Caritas.
• Pani Natalia jest osobą niepełnosprawną, jej dochody emerytalne nie przekraczają ustawowych norm, dlatego cyklicznie odbiera paczki z Banku Żywności, upoważniając w tym celu sąsiadkę do pomocy przy odbiorze.

Kryteria formalne i procedura uzyskania pomocy żywnościowej

Etapy uzyskiwania paczek żywnościowych – krok po kroku

1. Krok 1 – Weryfikacja sytuacji życiowej
   Należy sprawdzić, czy dochód i sytuacja rodziny kwalifikują ją do programu. Wszelkie świadczenia z ZUS, KRUS, dodatki rodzinne, zasiłki, renty oraz inne dochody są wliczane do sumy miesięcznej.
   Przykład: Pani Helena pobiera rentę rodzinną w kwocie 1 650 zł i mieszka z niepełnosprawnym synem. Jej miesięczny dochód nie przekracza 2 180,95 zł, spełniają warunki.
2. Krok 2 – Zgłoszenie w MOPS/GOPS
   Zgłoszenie do ośrodka właściwego dla miejsca zamieszkania. W praktyce oznacza osobistą wizytę lub kontakt telefoniczny.
   Do niektórych programów możliwe także zgłoszenie elektroniczne — za pośrednictwem dedykowanego formularza na stronie jednostki (np. MOPS Kraków, MOPS Białystok).
3. Krok 3 – Złożenie dokumentów
   Niezbędne dokumenty to:
   • Dowód osobisty lub paszport
   • Zaświadczenie o dochodach za miesiąc poprzedzający wniosek (decyzje świadczeń, odcinki rentemerytur, zaświadczenia płacowe, potwierdzenia opłat czynszowych, nakazy płatnicze rolnicze, decyzje o alimentach)
   • Zaświadczenie o sytuacji życiowej – np. orzeczenia o niepełnosprawności, zaświadczenia lekarskie, potwierdzenie bezrobocia, decyzja o statusie rodzinnym, opinia kuratora dla rodzin z problemami opiekuńczo-wychowawczymi
   • W przypadku osób w kryzysie bezdomności: oświadczenie własnoręczne zamiast pełnych dokumentów

   Pracownik socjalny MOPS/GOPS służy pomocą w kompletowaniu dokumentacji, a w szczególnych przypadkach może wydać skierowanie na podstawie oświadczenia.

4. Krok 4 – Rozpatrzenie wniosku
   MOPS/GOPS ocenia sytuację rodziny, wydaje skierowanie, które uprawnia do odbioru paczek żywnościowych.
5. Krok 5 – Odbiór paczek żywnościowych
   Po otrzymaniu skierowania można odebrać paczkę w wyznaczonym miejscu. Odbiór najczęściej odbywa się cyklicznie (np. raz w miesiącu) w wyznaczonych terminach, ogłaszanych przez lokalne organizacje lub magistrat.
   Osoby niepełnosprawne i seniorki mogą upoważnić osobę trzecią do odbioru żywności.

Specjalne procedury dla osób bezdomnych i wykluczonych

Osoby bezdomne lub w kryzysie wykluczenia mogą być kwalifikowane bez skierowania z MOPS/GOPS — wystarczy oświadczenie własnoręczne. Organizacje partnerskie mogą je przyjmować i kwalifikować w trybie uproszczonym. Przykład: Noclegownia w Poznaniu wydaje żywność w ramach programu osobom nocującym w placówce na podstawie własnych wewnętrznych list, bez formalnych skierowań.

Program Fundusze Europejskie na Pomoc Żywnościową 2021–2027 (FEPZ): architektura i harmonogram

Geneza i cele programu FEPZ

FEPZ jest następcą Programu Operacyjnego Pomoc Żywnościowa POPŻ, realizowanego w Polsce od 2014 roku. Od 2021 roku, dzięki Europejskiemu Funduszowi Społecznościowemu Plus i wsparciu krajowych organizacji, program zapewnia systematyczne wsparcie żywnościowe oraz działania mające na celu aktywizację społeczną i edukacyjną osób zagrożonych wykluczeniem.

Struktura organizacyjna programu

System FEPZ funkcjonuje w oparciu o trójstopniową siatkę organizacji:

• Ogólnopolskie organizacje partnerskie (OPO) – Banki Żywności, Caritas, Polski Komitet Pomocy Społecznej. Koordynują dystrybucję żywności, prowadzą szkolenia i nadzorują program na poziomie krajowym.
• Regionalne organizacje partnerskie (OPR) – np. Bank Żywności w Krakowie, Caritas diecezjalna. Organizują magazyny, punkty dystrybucji, prowadzą lokalne działania warsztatowe, szkolenia.
• Lokalne OPL – stowarzyszenia, fundacje, parafie, punkty charytatywne, lokalne ośrodki pomocy społecznej. Działają najbliżej beneficjentów — wydają paczki, prowadzą edukację, organizują wsparcie interwencyjne.

Lista organizacji partnerskich i punktów wydań dostępna jest na stronie Banku Żywności oraz w lokalnych MOPS-ach.

Harmonogram realizacji programu

Harmonogram FEPZ jest cyklicznie aktualizowany. Obecnie wydawanie paczek dla 2025 roku planowane jest na okres od grudnia 2024 r. do września 2025 r.
Nabory wniosków, kwalifikacje i procedury formalne odbywają się w terminach wyznaczonych przez magistraty oraz organizacje partnerskie. Osoby zakwalifikowane w ramach Podprogramu 2025 mogą korzystać z pomocy nieprzerwanie do końca września 2025 r. Odpowiednie komunikaty są publikowane na stronach urzędów gminnych, Banku Żywności i Ministerstwa Rodziny.

Co znajduje się w paczce żywnościowej? Skład zestawów produktowych FEPZ

Struktura paczki żywnościowej – przykłady i wagi

Każda paczka żywnościowa przygotowana w ramach programu FEPZ zawiera szeroki wachlarz artykułów, spełniających normy dietetyczne oraz higieniczne. Zestawy te są cyklicznie modyfikowane na podstawie bieżących potrzeb społecznych, zasobów magazynów oraz rekomendacji dietetyków Banków Żywności, Caritas i PKPS.

Przykładowy skład paczki na osobę w podprogramie FEPZ 2025:

W niektórych rejonach w paczce mogą znaleźć się dodatkowe produkty, np. kasza gryczana, dżem śliwkowy, buraczki wiórki, gołąbki, filet z makreli. Skład paczek może być zróżnicowany i dostosowany do lokalnych potrzeb lub dostępności magazynowej.

Dla osób z preferencjami lub ograniczeniami dietetycznymi (alergie, celiakia, cukrzyca) organizacje mają możliwość modyfikacji zestawu żywnościowego zgodnie z zaleceniami dietetyka.

Roczne wsparcie żywnościowe w ramach FEPZ szacuje się na ok. 30-50 kg na osobę.

Dystrybucja i logistyka odbioru paczek żywnościowych

Jak i gdzie odbierać paczki?

Paczki żywnościowe można odebrać osobiście w magazynach wyznaczonych przez organizację partnerską, na podstawie skierowania z MOPS/GOPS. Odbiór jest możliwy w wyznaczone dni tygodnia, w godzinach publikowanych na stronach urzędów oraz Banków Żywności.
Przykład: OPS Debrzno wydaje paczki w poniedziałki, środy i w dni wypłat świadczeń pieniężnych w godzinach 9:00–14:00. Od 1 do 5 dnia każdego miesiąca magazyn żywnościowy jest nieczynny.

Lista placówek partnerskich obejmuje:

• Banki Żywności (w 31 miastach wojewódzkich i powiatowych)
• Archidiecezjalne i Diecezjalne Caritas
• Polski Komitet Pomocy Społecznej (PKPS)
• Fundacje, stowarzyszenia oraz parafie współpracujące z programem FEPZ

Adresy punktów magazynowych dostępne są na stronach Internetowych Banków Żywności oraz MOPS/GOPS.

Szczególne zasady i wyjątki: dzieci, uczniowie, osoby niepełnosprawne

Pomoc żywnościowa a wsparcie dla dzieci i uczniów

Dzieci oraz uczniowie mogą otrzymać pomoc żywnościową nie tylko w ramach FEPZ, ale również poprzez programy dedykowane, takie jak „Posiłek w szkole i w domu” (2024–2028). Program przewiduje zarówno bezpłatne obiady w placówkach szkolnych, jak i wydawanie paczek żywnościowych w MOPS w trakcie wakacji, ferii oraz w przypadku zdiagnozowanego niedożywienia w rodzinie.
W wyjątkowych przypadkach – nawet jeśli rodzina nie spełnia formalnego kryterium dochodowego – pomoc może być udzielona na wniosek dyrektora szkoły, a wnioski rozpatruje MOPS/GOPS na zasadach indywidualnych.

Osoby niepełnosprawne – uprawnienia i dodatkowe możliwości

Osoby z orzeczeniem o niepełnosprawności, przewlekle chore lub o ograniczonej mobilności mają prawo do uzyskania pomocy z możliwością upoważnienia osoby trzeciej do odbioru żywności (pełnomocnictwo składa się w MOPS na druku dostępnych w każdej placówce).
W wielu regionach organizacje partnerskie dostarczają żywność do domów osób niepełnosprawnych we współpracy z wolontariuszami lub pomocnikami społecznymi.

Seniorzy – dedykowane wsparcie

Dla osób starszych, samotnych i o niskich dochodach przewidziana jest możliwość cyklicznego odbioru żywności, często wraz z realizacją warsztatów zdrowego żywienia, bezpieczeństwa domowego (np. instalacja czujek dymu i CO dzięki współpracy z Fundacją Barka i PSP).

Dodatkowe formy wsparcia: działania towarzyszące, warsztaty, szkolenia

Cel i zakres działań towarzyszących FEPZ

Ważnym elementem programu Fundusze Europejskie na Pomoc Żywnościową są działania towarzyszące, realizowane przez Banki Żywności i Caritas we współpracy z lokalnymi jednostkami pomocy społecznej. To nie tylko dystrybucja żywności, ale szereg warsztatów i konsultacji dla osób zagrożonych wykluczeniem, pozwalających im lepiej radzić sobie w codziennym życiu.

Przykładowe działania towarzyszące:

• warsztaty kulinarne z udziałem szefów kuchni i dietetyków – nauka przygotowania tanich, zdrowych potraw z produktów dostępnych w paczkach żywnościowych
• warsztaty ekonomiczne – prowadzenie budżetu domowego, sposoby na oszczędności, zarządzanie finansami rodzinnymi
• warsztaty niemarnowania żywności – jak przechowywać, planować i wykorzystywać produkty spożywcze, by minimalizować straty
• programy edukacyjne – informacje o usługach publicznych, wsparcie psychologiczne, organizacja grup wsparcia dla osób z trudnościami adaptacyjnymi
• szkolenia w zakresie bezpieczeństwa domowego – np. instalacje czujek dymu i tlenku węgla organizowane przez Fundację Barka i PSP
• indywidualne konsultacje z doradcami, dietetykami, pracownikami socjalnymi

Przykład praktyczny:

Uczestnicy warsztatów prowadzonych przez Banki Żywności w Gdańsku nauczyli się przygotowywać pełnowartościowe dania z produktów paczek, poznali sposoby przechowywania żywności i mogli skorzystać z porad ekspertów dotyczących zdrowej diety i gospodarowania budżetem domowym.

Uczestnicy programu regularnie otrzymują zaproszenia na warsztaty, a ich lista dostępna jest na stronach Banków Żywności, Caritas i lokalnych MOPS-ów. Udział jest dobrowolny, nieodpłatny i umożliwia zdobycie praktycznych umiejętności życiowych oraz włączenie się w społeczność lokalną.

Efekty i korzyści z pomocy żywnościowej

Zalety korzystania z programów żywnościowych

• Redukcja ryzyka niedożywienia i wykluczenia społecznego
• Oszczędności w domowym budżecie (średnio 1 000–1 500 zł rocznie na osobę według szacunków organizacji partnerskich)
• Poprawa jakości życia i zdrowia wśród dzieci, rodzin wielodzietnych, osób samotnych
• Wzrost umiejętności zarządzania gospodarstwem domowym
• Wsparcie psychologiczne, edukacyjne i społecznościowe

Przykład życia codziennego:

Pani Maria, emerytka, cyklicznie odbierała paczki żywnościowe w lokalnym Banku Żywności. Dzięki warsztatom nauczyła się, jak z prostych produktów przygotować zdrowe obiady, a jej miesięczny budżet na jedzenie zmniejszył się niemal o połowę. Jej wnuki korzystały z programu dożywiania w szkole.

Podsumowanie: uprawnienia, praktyka, wskazówki dla beneficjentów

Aby skutecznie skorzystać z pomocy żywnościowej, warto:

• Monitorować wysokość swojego dochodu i sytuację rodzinną — kryteria zmieniają się co roku.
• Regularnie śledzić komunikaty MOPS, Banków Żywności, Caritas oraz urzędów gminnych o naborach i dystrybucji paczek.
• Korzystać nie tylko z samej pomocy żywnościowej, ale także z warsztatów i działań towarzyszących — pomagają one poprawić jakość życia całej rodziny.
• W razie wątpliwości zwrócić się do pracownika socjalnego — jego rolą jest pomoc, wyjaśnienie i wsparcie na każdym etapie.

Paczki żywnościowe to nie tylko realne wsparcie w trudnych czasach, ale również szansa na edukację, integrację i podniesienie jakości życia wszystkich beneficjentów.

Najczęstsze pytania i odpowiedzi

• Czy mogę otrzymać paczkę żywnościową, jeśli przekraczam kryterium dochodowe?
  Zasadniczo nie, wyjątki mogą być rozpatrywane w szczególnych przypadkach przez Radę Miasta lub w ramach specjalnych uchwał gminnych (np. programy interwencyjne dla osób wykluczonych, dzieci, osób w kryzysie).
• Czy dzieci mogą korzystać z pomocy żywnościowej niezależnie od dochodów rodziców?
  Tylko w sytuacji szczególnej, na wniosek dyrekcji placówki edukacyjnej, w ramach programu „Posiłek w szkole i w domu” oraz interwencyjnych programów MOPS.
• Jak często mogę odbierać paczki?
  Terminy ustalają lokalne organizacje i urzędy, najczęściej raz w miesiącu lub co kilka tygodni. Każdy program określa to indywidualnie, zgodnie z harmonogramem.
  Warto być na bieżąco dzięki powiadomieniom SMS, e-mailowym lub informacjom na stronach internetowych.
• Kto odpowiada za jakość wydawanej żywności?
  Banki Żywności, Caritas oraz PKPS realizują regularne kontrole zakresu i jakości żywności, opierając się na wytycznych Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej oraz audytach dietetycznych.
• Czy mogę delegować odbiór paczki bliskiej osobie?
  Tak, wystarczy złożyć stosowne upoważnienie w MOPS lub organizacji wydającej żywność.
• Jak mogę skorzystać z działań towarzyszących?
  Po zakwalifikowaniu do programu organizacje partnerskie publikują harmonogram warsztatów. Możesz się na nie zapisać osobiście, telefonicznie lub elektronicznie.

[¹]https://www.gov.pl/web/rodzina/podprogram-2025

[²]https://debrzno.naszops.pl/pomoc-zywnosciowa/paczki-zywnosciowe-z-fepz-2021-2027-podprogram-2023

[³]https://caritaspoznan.pl/budujemy-bezpieczenstwo-wspolnie-z-polskim-zwiazkiem-firm-deweloperskich,-komenda-wojewodzka-psp-i-fundacja-barka

[⁴]https://funduszeue.wzp.pl/dokumenty-list/harmonogram-naboru-wnioskow-programu-fundusze-europejskie-dla-pomorza-zachodniego-2021-2027/

[⁵]https://caritas.przemyska.pl/co-to-jest-paczka-zywnosciowa/

[⁶]http://paczkow.naszops.pl/n,pomoc-zywnosciowa-2021-2027-fepz

[⁷]https://pkps.org.pl/?page_id=670

[⁸]https://www.gopsnaglowice.pl/a,27,pomoc-zywnosciowa-w-ramach-programu-fundusze-europejskie-na-pomoc-zywnosciowa-2021-2027-fepz-okres-realizacji-podprogramu-2024-grudzien-2024-r-wrzesien-2025-r

[⁹]https://funduszeue.wzp.pl/nabory/